Скачать с ютуб Grójec – lokacja i prawa miejskie в хорошем качестве

Grójec – lokacja i prawa miejskie

Grójec niegdyś - do XVIII wieku - zwany Grodźcem – to miasto powiatowe położone nad Molnicą, lewobrzeżnym dopływem Kraski, będącej też prawobrzeżnym dopływem Jeziorki. To jedna z najstarszych osad południowego Mazowsza, położona na Wysoczyźnie Rawskiej u podnóża Równiny Warszawskiej w pasie Wielkich Dolin. Największy też w Polsce ośrodek produkcji sadowniczej, liczący około 17 ooo mieszkańców. Zlokalizowany na kilku wzgórzach, na południowym, wyniosłym brzegu pradoliny Molnicy, na których ujawniono ślady osadnictwa z VII wieku p.n.e. Wzmiankowany (in Groze – Grodziec) po raz pierwszy w dokumencie księcia Konrada Mazowieckiego w roku 1243, kierowanym do biskupa poznańskiego, co oznaczało, że jest miejscowością z grodem własnym, bez nazwy. Na wzgórzu zajmowanym dziś przez kościół parafialny p.w. Św. Mikołaja, istniał niegdyś w XI – XIII wieku gród kasztelański, przy którym wzniesiono kościół, przy którym – na podgrodziu – rozwinęła się osada targowa. Sprzyjały temu przecinające się tu główne szlaki handlowe, wiodące z południowo – zachodnich obszarów na Ruś, oraz Mazowsze z Krakowem. Także i trakty wiodące z Czerska do Mogielnicy i dalej, oraz z Grójca do Białej Rawskiej. Wyzwoliło to rozwój rzemiosła i wymiany handlowej. Parafie grójecką erygowano w wieku XII, a w istniejącym wówczas drewnianym kościele parafialnym lokowano kolegiatę książęcą, którą przeniesioną rzekomo po 1245 roku do Czerska W roku 1247 istniejąca tu kasztelania weszła w skład księstwa czerskiego, a kiedy książę mazowiecki Ziemowit III zniósł system administracyjny oparty na kasztelaniach, Grójec stał się obok Czerska Warki i Garwolina, w roku 1526 siedzibą powiatu. Po inkorporacji Mazowsza i utworzeniu województwa mazowieckiego, miasto i system administracyjny nie uległy większym zmianom, pozostając w tym systemie do upadku Rzeczypospolitej. W roku 1419 książę mazowiecki Janusz I Starszy – syn Ziemowita III – nadał wówczas Grodźcowi prawa miejskie chełmińskie, który rozwijać się począł wokół prostokątnego rynku i regularnych ulic. W mieście funkcjonowały: łaźnia, waga i postrzygalnia sukna. Był też okazały, drewniany ratusz, stanowiący dumę mieszkańców i podnoszący rangę miasta, któremu to poszczególni władcy nie szczędzili przywilejów. Grójec zaliczono wówczas do III kategorii miast, spośród czterech wyróżnianych przez ustawy pogłównego. Grójec, z racji przywilejów królewskich, potwierdzanych przez kolejnych władców, miał prawo do cotygodniowych targów we wtorki i czwartki, oraz sześciu dużych dorocznych jarmarków zwanych targami – organizowanych w czwartki: 1. Po św. Walentym, czyli po 14 lutego, 2. Po św. Marku, czyli po 13 kwietnia, 3. Po św. Annie, czyli po 26 czerwca, 4. Po św. Idzim, czyli przed 31 sierpnia, 5. Po św. Jadwidze, czyli po 15 października, 6. Przed św. Mikołajem, czyli przed. 6 grudnia. Wykonawcą prawa z ramienia króla był starosta, dlatego też jarmarki te zwano starościańskimi. Ponieważ wykonawcą prawa był z ramienia króla – starosta, przeto jarmarki te zwano starościańskimi Królowie Zygmunt I Stary i Zygmunt August nadali przywilej na pobieranie opłat: mostowej na Molnicy i brukowej, posiadanie składu kamieni młyńskich i lokację cechów rzemieślniczych – w roku 1468. Przywilej z roku 1567 wydany na mocy tzw. przywileju piotrkowskiego dotyczył posiedzeń roków ziemskich – w Grójcu w środę i czwartek. Około 1560 roku miasto było już ośrodkiem administracyjnym i gospodarczym dóbr królewskich, czyli starostwa niegrodowego. Najnowsze badania nie potwierdzają istnienia tu archidiakonatu mazowieckiego, samodzielnej jednostki w stosunku do istniejącej prepozytury. Jednostkę tę ustanowił dopiero książę mazowiecki Siemowit I między 1249 a 1252 rokiem. Nie zlokalizowano też początków miejsca, które dało nazwę późniejszemu miastu lokacyjnemu. Niewielkie ślady osadnictwa potwierdzono przy istniejącej dziś ulicy Worowskiej. Przypuszcza się, że istniał ono na dziś już zniwelowanym wzgórzu, położonym przy trakcie wiodącym do Czerska, położonym dziś w rozwidleniu ulic ks. Piotra Skargi i Poświętne, na którego szczycie wznosi się obecnie budynek Liceum Ogólnokształcącego. Po trzecim rozbiorze Polski Grojec znalazł się w administracji tzw. Prus Południowych, a w czasach Księstwa Warszawskiego (1807 – 1815) stał się siedzibą powiatu w Departamencie Warszawskim i funkcję tę pełni do dziś, niezależnie od zmian administracyjnych kraju. Opr. Andrzej Zygmunt Rola – Stężycki