BelgeFilm-Somaliland | بەڵگەفیلم- سۆمالیلاند скачать в хорошем качестве

BelgeFilm-Somaliland | بەڵگەفیلم- سۆمالیلاند

سۆمالیلاند هەموو نیشانەكانی وڵاتێكی سەربەخۆی تێدایە، ئەوان ئاڵا، پەرلەمان، دراو و ناسنامەی نەتەوەیی خۆیان هەیە، بەڵام هەموو ئەمانە نەیانتوانیوە پێگەی دەوڵەت بەو ناوچەیە بدەن كە لەسەر "قۆچی ئەفریقا" هەڵكەوتووە. تاوەكو ئێستاش لەسەر ئاستی كۆمەڵگای نێودەوڵەتی سۆمالیلاند وەكو بەشێك لە سۆماڵ سەیر دەكرێ. پرسیارێك كە لای زۆربەی خەڵكی ناوچەكە هەیە، ئەوەیە دەبێ چی بكەن بۆ ئەوەی پێگەی ئەوان لە ناوچەیەكی سەربەخۆوە بۆ قەوارەیەكی سیاسیی سەربەخۆ، واتە دەوڵەت، بگۆڕێ. سۆمالیلاند لە نێوان وڵاتە دانپێدانراوەكاندا كەیسێكی تایبەتە، ئەو ناوچەیە لەڕووی ئیدارییەوە تەواو سەربەخۆیە و لەڕووی سیاسیشەوە دابڕاوە لە ناوچەكانی دیكەی سۆماڵ. جیا لەمە بە پێچەوانەی باشووری سوودانەوە، هەوڵی سۆمالیلاند بۆ بوون بە دەوڵەت لەسەر بنەمای دەستكاریكردنی نەخشەی سەردەمی دەسەڵاتی كۆڵۆنیالی نییە، بەڵكو هەوڵێكە بۆ زیندووكردنەوەی ئەو نەخشەیە. چونكە سۆماڵیلاند لە ناوەڕاستی 1960 بۆ ماوەی تەنیا شەش رۆژ سەربەخۆیی بەدەستهێنا، دواتر لەگەڵ هەرێمی سوماڵی ژێر دەسەڵاتی ئیتاڵیا بەشێوەیەكی ئارەزوومەندانە یەكیانگرت. سۆماڵیلاند بە پێچەوانەی تایوان بە وڵاتێكی بەهێزتر و دەوڵەمەندتر لە خۆیەوە نەلكاوە، بەڵكو كۆماری سۆماڵ هەم لە سۆمالیلاند لاوازترە و هەم هەژارتریشە، بەڵام بە پێچەوانەی فەڵەستینییەكان دۆزی سەربەخۆیی ئەو وڵاتە وەكو دۆزێكی نێودەوڵەتی لێنەهاتووە كە چالاكڤانە چەپ و لیبراڵەكانی جیهان پشتگیریی بكەن. گرایم وۆد، مامۆستا لە زانكۆی یەیڵ و ئیدیتۆر لە گۆڤاری ئەتڵانتیك، لە وەسفی دۆخی سۆماڵیلانددا دەڵێ "ئەو جۆرە ناوچانە وەكو وڵاتێكی راستەقینە مامەڵە دەكەن، دواتر هیوای ئەوەیان بۆ دروست دەبێ كە ببن بە وڵاتێكی راستەقینە"، لە كاتێكدا جیاوازیی ناوچەیەك كە وەكو وڵاتێكی سەربەخۆ مامەڵە دەكات لەگەڵ وڵاتێك كە بەڕاستی سەربەخۆیە تەنیا دانپێدانانی نێودەوڵەتییە، بەو مانایەش دەوڵەتبوون ئەوەندەی پرۆسەیەكی سیاسییە، ئەوەندە یاسایی نییە". سۆمالیلاند لەڕووی زمان و ئەتنیكەوە جیاوازییەكی ئەوتۆی لەگەڵ سۆماڵدا نییە، ئەو ناوچەیەش كە ئێستا بە سۆمالیلاند ناوی دەركردووە، بەشێكە لەو دابەشكارییەی ئەنجامی ململانێی هێزە كۆڵۆنیالیستەكانی وەكو بەریتانیا، فەرەنسا، ئیتاڵیا بووە، هەڵكەوتەی جیۆپۆلیتیكی ئەو ناوچەیەش رۆڵێكی سەرەكیی هەبووە لەوەی بەریتانیا لە سەدەی 19دا بە بایەخەوە لەو ناوچەیە و هۆز و تیرەكانی ئەو ناوچەیە بڕوانێ. رۆژی 26ی حوزەیرانی 1960، ئەو رۆژەیە كە زۆربەی خەڵكی سۆماڵیلاند بە حەسرەتەوە یادی دەكەنەوە. لەو رۆژەدا سۆمالیلاند بەتەواوەتی سەربەخۆیی لە بەریتانیا وەرگرت. 35 وڵاتیش لە سەرانسەری جیهان، لەوانەش ئەمریكا، دانیان بەو وڵاتە نوێیەدا نا. بەڵام رۆژی 27ی مانگ، پەرلەمانی سۆمالیلاند لە هەنگاوێكی سەیروسەمەرەدا بڕیاری یەكگرتن لەگەڵ باشووری سۆماڵی دا كە لە رۆژی یەكی تەمووزی هەمان ساڵدا سەربەخۆیی لە ئیتاڵیا وەرگرتبوو. Hemû nîşanên welatekî serbixwe yên Somalîlandê hene. Ala wan, parlamento, dirav û nasnameya wan a neteweyî heye. Lê van hemûyan nikarîbû statûya dewletê bidin wê navçeya ku li ser "Qiloçê Afîrqayê" cih digire. Heta niha jî li ser asta civaka navdewletî, Somalîland weke beşekê ji Somalyayê tê dîtin. Pirsa ku li ba piraniya şêniyên navçeyê jî heye ev e: Gelo divê ew çi bikin ji bo ku statûya wan ji navçeyeke serbixwe biguhere pêkhateyeke siyasî ya serbixwe, ango dewlet! Somalîland di nav welatên lêmikurhatî de rewşeke taybet e. Ew navçe ji hêla îdarî ve bi tevahî serbixwe ye û ji hêla siyasî ve jî, ji navçeyên din ên Somalyayê veqetandî ye. Wekî din jî, berevajî Başûrê Sûdanê, hewldana Somalîlandê ku bibe dewlet ne li ser bingeha destwerdana nexşeya serdema desthilata kolonyalîst e, li şûnê hewldanek ji bo vejandina wê nexşeyê ye. Ji ber ku Somalîland di nîveka sala 1960î de, tenê ji bo dema şeş rojan serxwebûn bi dest anî, paşê bi herêma Somalî ya di bin destê Îtalyayê re, bi awayekî dilxwaz yekîtî pêk anî. Berevajî Taywanê, Somalîland bi welatekî ji xwe bihêztir û dewlemendtir ve ne zeliqî ye, li şûnê Komara Somalê hem ji Somalîlandê lawaztir e û hem jî jê hejartir e. Lê berevajî Filistîniyan, doza serxwebûna wî welatî nebûye wekî dozeke navdewletî ku ji aliyê çalakvanên çep û lîberal ên cîhanê ve piştevanî lê were kirin. Mamostayê Zanîngeha Yale-ê û Edîtorê Kovara Atlantîkê Graeme Wood rewşa Somalîlandê wiha wesif dike "Navçeyên bi vî rengî mîna welatekî rasteqîn tevdigerin, paşê ew hêvî li ba wan çêdibe ku bibin welatekî rasteqîn", di demekê de ku cudahiya navçeyeke ku weke welatekî serbixwe tevdigere ji welatekî ku bi rastî serbixwe ye, bi tenê mikurhatina navdewletî ye, bi vê wateyê jî qasî ku dewletbûn proseyeke siyasî ye, ewqasî ne proseyeke qanûnî ye." Ji aliyê ziman û etnîkê ve, cudahiyeke wisa berbiçav a Somalîlandê ji Somalyayê nîne. Navçeya ku vêga navê wê weke Somalîlandê jî derketiye, beşek ji wê dabeşkirinê bû ku encama hevrikiya hêzên kolonyalîst ên wekî Brîtanya, Fransa û Îtalyayê bû. Cihê jeopolîtîk ê wê navçeyê jî roleke sereke lîst ku Brîtanya di sedsala 19an de bi baldarî li wê navçeyê û êl û eşîrên wê binêre. Roja 26ê hezîrana 1960î, ew roj e ku piraniya şêniyên Somalîlandê bi hesret bi bîr tînin. Di wê rojê de, Somalîlandê serxwebûna xwe bi tevahî ji Brîtanyayê wergirt. 35 welatan jî li seranserê cîhanê, di nav de Amerîka, li wî welatê nû mikur hatin.