Xəzər Dənizi YOXA ÇIXIR? Şok Faktlar və Gözlənilməz Səbəblər! скачать в хорошем качестве

Xəzər Dənizi YOXA ÇIXIR? Şok Faktlar və Gözlənilməz Səbəblər!

Xəzər dənizinin son illərdə “arıqlaması” artıq hamının diqqətini çəkib. Sahildə gəzənlər bir vaxtlar suyun içində olan yerlərdə indi rahatlıqla futbol oynaya bilər. Bəs bu nəhəng göl niyə belə “pəhriz”ə çıxıb? Əvvəla, Xəzər dənizi qapalı su hövzəsidir, yəni okeanla əlaqəsi yoxdur, ona görə də su balansı tamamilə öz “daxili mətbəxi”ndən asılıdır. Əsas “qida mənbəyi” isə Volqa çayıdır. Volqa nə qədər “diyet” saxlayırsa, Xəzər də o qədər arıqlayır. Son illərdə Volqada suyun həcmi azalıb, Kür və Ural çayları da “pəhriz”ə qoşulub. Üstəlik, iqlim dəyişiklikləri, qlobal istiləşmə, yağışların azalması və buxarlanmanın artması dənizin səviyyəsini aşağı salır. Yəni, Xəzər günəşin altında “sauna”ya düşüb, suyu buxarlanıb gedir. Bəziləri deyir ki, bu, təbii prosesdir, hər 100 ildən bir Xəzər “köhnə paltarlarını” çıxarıb yenisini geyinir. Amma bu dəfə vəziyyət bir az fərqlidir. Alimlər deyir ki, əgər belə davam etsə, əsrin sonuna qədər Xəzərin səviyyəsi 9-18 metr aşağı düşə bilər. Yəni, gələcəkdə “Xəzər dənizində çimdik” yox, “Xəzər çölündə gəzintiyə çıx” deyəcəyik. Hətta bəzi “miflər” dolaşır ki, guya dəniz tamamilə quruyacaq, yerində “Böyük Xəzər çayırı” yaranacaq. Amma bəzi mütəxəssislər bu proqnozlara bir az ironik yanaşır, deyir ki, 1977-ci ildə də səviyyə aşağı idi, amma heç kim “Xəzər getdi, qayıtmadı” demədi. Əslində, problem təkcə suyun azalması deyil. Səviyyə düşdükcə balıqların, suitilərin, hətta dəniz quşlarının da “evsiz” qalmaq riski artır. Balıqlar çaylara kürü tökməyə gedə bilmir, suitilər isə yeni “dairəvi” mənzillər axtarır. Sahilyanı ölkələrin iqtisadiyyatı da zərər görür: limanlar dayazlaşır, gəmilər “piyada” qalır, turizm sektoru isə “quruya çıxır”. Bəs nə etməli? Hər kəsin ağlında bir “möcüzəvi həll” var. Kimisi deyir, gəlin Volqanın suyunu artırmaq üçün yağış duaları edək, kimisi isə Xəzərə “su əlavə edək” deyə təklif verir. Amma real həll yolları daha çox beynəlxalq əməkdaşlıq, su ehtiyatlarının səmərəli idarə olunması, suvarma texnologiyalarının yenilənməsi, çayların çirklənməsinin və həddindən artıq istifadəsinin qarşısının alınması, ekosistemin bərpası üçün yosun fermalarının yaradılması kimi tədbirlərdən keçir. COP29 çərçivəsində sahilyanı ölkələr bir araya gəlib, Xəzərin səviyyəsinin azalmasına qarşı birgə strategiya hazırlamağa razılaşıblar. Yəni, Xəzəri xilas etmək üçün “superqəhrəman” gözləməyə ehtiyac yoxdur, bir az elmi yanaşma, bir az da beynəlxalq əməkdaşlıq kifayətdir. Sonda isə, əziz tamaşaçılar, Xəzərin “arıqlamasını” pəhriz kimi qəbul etməyin. Bu, ciddi ekoloji və iqtisadi problemdir. Əgər tədbir görməsək, gələcəkdə “Xəzər dənizində balıq tutmaq” əvəzinə, “Xəzər çölündə kərpic yığmaq” məcburiyyətində qala bilərik. Ona görə də, gəlin Xəzəri birlikdə qoruyub, gələcək nəsillərə “çimərlik” yox, “çöl” miras qoymayaq! #xezer #deniz #cop29 #baku #azerbaycan #caspiansea #xeberler