Ahlak Değişir mi ? Ahlak nedir? Güzel Ahlak Nedir? скачать в хорошем качестве

Ahlak Değişir mi ? Ahlak nedir? Güzel Ahlak Nedir?

Ahlak nedir? Ahlakın değişeceğini ve değişmeyeceğini söyleyen düşünürler kimlerdir? Ahlakın belirleyicisi nedir? Bireysel Tutum, Aile ve Sosyal Çevre ve Eğitim ahlakı nasıl etkiler? Yaş ilerledikçe değişim yavaşlar mı? Farabi'ye ahlaki yetkinlik nasıl kazanılır? Nefsin güçleri olan, şehvet, öfke ve aklın ahlaki değişimdeki etkisi nedir? Alışkanlıkların ahlaka etkisi nedir? Güzel ahlak kötü davranışları yapmak isterken kendini engellemek mi, yoksa kötülüğü arzu etmeyecek bir niteliği haiz olmak mı? Ahlakın değişmesi noktasında öğretim ve eğitim arasında etki bakımından ne fark vardır? İyi ahlak nasıl meleke haline gelir? Ahlakın değişip değişmemesi konusunda farklı görüşler olmakla beraber İslam ahlakçılarının ahlakın değişmesi konusunda olumlu görüş beyan ettiklerini görüyoruz. Bu konuda öncelikle insanda ahlaki faziletlerin ya da reziletlerin ortaya çıkmasında bireysel özelliklerin etkisinin olup olmadığı konusu tartışılmıştır. Fârâbî, her bireyin kendine özgü niteliklerinin var olduğunu kabul eder. Fârâbî, faziletlerin ve reziletlerin insanda ortaya çıkması konusunda, tabii olarak bütün sanatlara mütemayil birinin var olmasının zor olduğu gibi, ahlaki ve akli bütün faziletlere ya da reziletlere, tabii olarak hazır bulunmasının da zor olduğunu ifade eder. Ancak bu iki durum imkânsız da görülmez. Genel olarak insanlar belli sanatlara mütemayil olarak doğarlar. Ancak insanların fazilet ya da reziletleri nefsine yerleştirip bunlar alışkanlıkla adet haline gelirse, bunlar ister iyi ister kötü olsun nefisten kaldırılması zor olur. Bir fazilete ve rezilete meyleden kişiler, onların zıddı konulmak suretiyle adet ve alışkanlıklarla tamamen yok edilebilirler veya değiştirilebilirler. Bazıları zayıflatılabilir, azaltılabilir. Bazıları üzerinde ise, değişiklik yapılması mümkün olmayabilir. İnsan devamlı olarak fiillerinin zıddını yaptığında, direnerek, o fiillerden nefsini alıkoyarak o fiillere karşı gelebilir. Ancak Fârâbî burada önemli bir ayrım yapar. Fârâbî, faziletli kişi ile kendisini kötülüklerden alıkoyan kişi arasında fark olduğunu belirtir. Kendisini kötülük yapmamak için frenleyen kişi, iyi işler yapmakla birlikte, kötü fiilleri de sever, dolayısıyla arzusuyla çarpışır. O iyi fiilleri yapar ancak onları yaparken eziyet çeker. Faziletli kişi ise, fiilinde, durumunun ve arzusunun kendisini teşvik ettiği şeye uyar ve acı çekerek değil, bilakis zevk alarak, severek, isteyerek iyi işler yapar. Ahlaki düşünce ve davranış noktasında faziletli kişileri topluma kazandırmak için en önemli unsur olarak İslam filozofları, “Ahlakın Değişmesinde Alışkanlığın Etkisi” üzerinde durmuşlardır. İnsan, ahlakı, alışkanlıkla kazanır veya sahip olduğu ahlaktan kendisini onunla uzaklaştırır. Fârâbî, “alışkanlık” ile bir şeyin yapılmasının uzun süre ve ard arda sık sık tekrarlanmasını kastetmektedir. İyi bir ahlak ancak alışkanlık sonucu meydana geldiği gibi, kötü ahlak da ancak alışkanlık sonucu meydana gelir. O halde burada, alışkanlık haline getirdiğimizde, kendileriyle, iyi veya kötü bir ahlak elde ettiğimiz şeylerden söz etmek gerekir. Tüm bunlar nedeniyle biz, iyi ahlakın bizde bir meleke haline gelmesini sağlayan bir davranış tarzıyla başlayıp, sonra doğruyu “idrak etme gücü”nün bizde bir meleke haline gelmesine vasıta olan bir şeyle devam etmeliyiz. “Meleke” ile ortadan kalkması imkânsız veya zor olan bir şey kastedilmektedir. Buradan ortaya çıkmaktadır ki ister iyi ister kötü olsun bütün ahlaki nitelikler kişinin bireysel niteliklerinin alışkanlıklarla desteklenmesiyle sonradan kazanılmıştır. İnsan kendi tutum ve davranışlarını belli ilkelere göre, gerçekleştirirse, o zaman ahlakını da iyi ve doğru olana sevk edebilecektir. O halde ahlaktan kaynaklanan fiiller, ahlakın elde edilmesinden önce insanın yapmayı alışkanlık haline getirdiği fiillerin tam olarak aynısı iseler, o zaman onlar ahlakı meydana getirirler. Ahlakın ancak alışkanlık neticesinde elde edildiğinin delili, şehirlerde meydana geldiğini gördüğümüz şeydir. Nitekim yönetimleri ellerinde bulunduranlar, şehirlerin halkına iyi fiilleri yapmayı alışkanlık haline getirtmek suretiyle onların iyi insan olmalarını temin etmeye çabalarlar. Gazzâlî de ahlaki değişimin kabul edilmesi gerektiğini vurgular. Şayet ahlakta değişiklik olmasa ve değişikliği kabul etmese idi, o zaman öğüt ve nasihatler vaaz ve terbiyelerin de bir anlamı olmayacaktı. Hz. Peygamberinde “Ahlakınızı güzelleştiriniz” buyurmasının da bir anlamı kalmayacaktı. Hayvanlar dahi eğitilebilirken insanlarında bu noktada eğitilmeleri Gazzâlî’ye göre son derece doğaldır. Kaynak: Mevlüt Uyanık, Aygün Akyol, İslam Ahlak Felsefesi, Elis Yay., 4. baskı, Ankara 2018, s. 66-68.