Podcast: Bağımlılık Türleri ve Tedavisi скачать в хорошем качестве

Podcast: Bağımlılık Türleri ve Tedavisi

Bağımlılık nedir ve nasıl tanımlanır? Bağımlılık, önemli zararlara ve olumsuz sonuçlara rağmen, bir madde kullanımı veya doğal ödül sağlayan bir davranışa karşı sürekli ve yoğun bir istek ve kompülsif katılım ile karakterize edilen nöropsikolojik bir bozukluktur. Beynin işlevini ve özdenetimi değiştirebilen bu durum, hem psikososyal hem de nörobiyolojik faktörlerin etkileşimiyle gelişir. Tıbbi terminolojide bağımlılık, ödüllendirici uyaranlara yönelik aşırı düşkünlüğü tanımlayan nöropsikolojik semptomları içerir. Ciddi vakalarda, bağımlılık işlevsel engelliliklere yol açarak bağımlılık bozuklukları veya bağımlılık hastalıkları olarak sınıflandırılır ve bunlar madde kullanımına bağlı veya davranışsal bağımlılıklar şeklinde ikiye ayrılır. DSM-5 bağımlılığı, kontrol kaybı ve bırakma isteğine rağmen kompülsif davranışın varlığı nedeniyle madde kullanım bozukluğunun en ciddi aşaması olarak tanımlar. ICD-11 ise madde kullanımı bağımlılığını nöropsikolojik semptomlarla eşanlamlı olarak ele alırken, davranışsal bağımlılıklar arasında özellikle oyun bağımlılığını tanır. Madde bağımlılığı nedir ve örnekleri nelerdir? Madde bağımlılığı, madde-ilişkili bozukluklar sınıfına giren, zararlı etkilerine rağmen madde arayışı ve kötüye kullanımı ile karakterize edilen kronik ve tekrarlayan bir beyin bozukluğudur. Beynin ödül sistemini etkileyerek devreleri değiştirir ve stres yönetimi ile özdenetim üzerinde işlevsel sorunlara yol açabilir. Madde bağımlılığına neden olabilen maddeler arasında alkol, nikotin, esrar, opioidler, kokain, amfetaminler ve hatta yüksek yağ ve şeker içeren gıdalar bulunur. Madde bağımlılıkları genellikle sosyal ortamlarda deneysel kullanımla başlayabilir veya reçeteli ilaçların kullanımı gibi çeşitli etkenlerden kaynaklanabilir. Davranışsal bağımlılıklar nelerdir ve madde bağımlılıklarıyla nasıl ilişkilidir? Davranışsal bağımlılıklar, olumsuz sonuçlara rağmen içsel olarak ödüllendirici bir davranışa yönelik kompülsif bir eğilimi ifade eder. Bu tür bağımlılıklar arasında kumar bağımlılığı, internet bağımlılığı, sosyal medya bağımlılığı, oyun bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı ve ilişki bağımlılığı sayılabilir. Klinik öncesi kanıtlar, tekrarlayan ve aşırı doğal ödüle maruz kalmanın, madde bağımlılığında görülen kompülsif davranışları ve nöroplastisiteyi ΔFosB ifadesinde belirgin artışlar yoluyla indükleyebileceğini göstermiştir. Bu durum, davranışsal bağımlılıkların beyin mekanizmaları açısından madde bağımlılıklarıyla benzerlik gösterebileceğini düşündürmektedir. DSM-5 sadece kumar bağımlılığını bir davranışsal bağımlılık olarak sınıflandırırken, ICD-11 oyun bağımlılığını da tanımaktadır. Bağımlılığın belirti ve bulguları nelerdir? Bağımlılığın belirtileri bağımlılık türüne göre değişiklik gösterebilir. Madde bağımlılıklarının genel belirtileri arasında sonuçlarının farkında olunsa bile madde kullanımına devam etme, finansal durumu göz ardı ederek madde temin etme isteği, madde bırakıldığında yoksunluk belirtileri yaşama, benzer etkiyi elde etmek için giderek daha fazla maddeye ihtiyaç duyma (tolerans geliştirme), madde kullanımı nedeniyle sosyal ve iş yaşamının olumsuz etkilenmesi, madde kullanımını bırakmada başarısız olma ve düzenli olarak madde kullanma isteği bulunur. Teknoloji bağımlılığı gibi davranışsal bağımlılıklar ise depresyon, suçluluk, sosyal izolasyon, öncelikleri belirleyememe, sorumlulukları aksatma, anksiyete, duygu durum değişiklikleri, yalnızlık hissi gibi psikolojik etkilerin yanı sıra kas ve iskelet sistemi sorunları, görme sorunları ve uyku bozuklukları gibi fiziksel sorunlara yol açabilir. İlişki bağımlılığı ise yoğun suçluluk, yalnız kalma kaygısı, sürekli onaylanma ihtiyacı, kendi ihtiyaçlarından ödün verme ve ilişkide sağlıksız bir bağlılık gösterme gibi özellikler sergileyebilir. Bağımlılık tedavisinde hangi yaklaşımlar kullanılır? Bağımlılık tedavi edilebilir bir beyin hastalığıdır ve genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Tedavi yaklaşımları kişiye özel olarak belirlenmeli ve uzman bir ekip tarafından yürütülmelidir. Bu yaklaşımlar arasında bireysel psikoterapi, grup terapileri, ilaç tedavisi, nöromodülasyon yöntemleri ve aile eğitimleri yer alabilir. Ailenin tedavi sürecine katılımı önemlidir ve aile terapisi, aile üyelerindeki olumsuz duyguları azaltmada ve iyileşme için gerekli değişikliklere hazırlamada etkili olabilir. Davranışçı aile terapisi ve davranışçı çift terapisi gibi çeşitli aile temelli yaklaşımlar, iletişim becerilerini, problem çözme yeteneklerini ve bağımlılıkla mücadele eden kişilerle etkileşimi artırmayı hedefler. Eş bağımlı davranış örüntülerinin tespit edilmesi ve ele alınması da tedavinin gidişatı için büyük önem taşır.