Adam Adamandy Kochański, nadworny matematyk Jana III Sobieskiego (Postacie Wilanowa, napisy, PJM) скачать в хорошем качестве

Adam Adamandy Kochański, nadworny matematyk Jana III Sobieskiego (Postacie Wilanowa, napisy, PJM)

Adam Adamandy Kochański, nadworny matematyk Jana III Sobieskiego Wszechstronne zainteresowania jezuity Adama Adamandego Kochańskiego herbu Lubicz (1631 – 1700) zdecydowanie przekraczały swym zasięgiem ramy, w jakich zamykała się ówczesna wiedza w zakresie nauk ścisłych w Polsce. Kochański był przede wszystkim matematykiem, a także fizykiem i konstruktorem machin i zegarów, a ponadto pedagogiem i bibliotekarzem. Z Janem III Sobieskim uczony ten, już jako ceniony wykładowca matematyki w Akademii Wrocławskiej, zetknął się w 1678 r., kiedy monarcha poprosił generała zakonu o przysłanie mu preceptora dla swego najstarszego syna, Jakuba Ludwika. Słynny matematyk przybył do Warszawy w 1680 r., gdzie w latach 1681 – 1695 zamieszkiwał w domu profesorów, tutaj wykładał w kolegium jezuickim. Pełnił też obowiązki nadwornego kapelana z tytułem missionarius aulicus (1685 – 1690), a w rok później uzyskał następny – mathematicus regius. W tymże roku Sobieski mianował go swoim bibliotekarzem. W zainteresowaniach Kochańskiego mieściły się m. in.: problem języka uniwersalnego, statyka, zagadnienia magnetyzmu ziemi, budowa mechanizmów zegarów, miara powszechna, kwadratura koła i kwadratów magicznych. Opracował on traktat z zakresu matematyki oraz kilka nowatorskich rozpraw z zakresu matematyki i fizyki, ogłaszanych w lipskim czasopiśmie „Acta Eruditorum”, z którym współpracował w latach 1682 – 1696. Jego inne dzieło – Mirabilia Chronometrica, ogłoszone w IX księdze dzieła Caspara Schotta Technica Curiosa (Würzburg 1664) – uważane jest w literaturze europejskiej za najstarszy podręcznik zegarmistrzowski. Kochański wynalazł wahadło magnetycznego zegarka kieszonkowego (1667), zajmował się budową zegara wahadłowego do pomiaru długości geograficznej na morzu, skonstruował jako pierwszy wahadło sprężynowe. Razem z astronomem Janem Heweliuszem wykonał stiukowy zegar słoneczny – motyw zdobniczy korpusu głównego pałacu wilanowskiego. Spis swoich prac (razem 31) zadedykował Janowi III. Jako bibliotekarz jeździł do Gdańska w celu pozyskania do zbiorów królewskich spuścizny po zmarłym w 1686 r. Heweliuszu. Doglądał królewskiego księgozbioru w Wilanowie i Warszawie, gdzie sporządził jego spis, może w związku z planowanym wywiezieniem biblioteki do Żółkwi lub z przekazaniem ksiąg w inne ręce (Kochański w 1695 r. opuścił dwór i udał się na kurację do Cieplic, skąd już nie powrócił). Utrzymywał rozległe kontakty z wieloma europejskimi uczonymi, m. in. z fizykiem Filipem Jakubem Sachsem oraz z filozofem i matematykiem Gottfrydem Wilhelmem Leibnizem. Pozostałe po Kochańskim rękopisy są rozproszone; dzieła planowane nie doczekały się pełnej realizacji, a te wykonane nie zachowały się w całości. Uczony, pod koniec życia coraz bardziej zapadający na zdrowiu, zmarł w Cieplicach w maju 1700 r. Tekst: Hanna Widacka Źródło: www.wilanow-palac.pl