आर्थिक विकासका पक्षहरु // कृषि उद्योग व्यापार पर्यटन रोजगार // Major aspect of economic development скачать в хорошем качестве

आर्थिक विकासका पक्षहरु // कृषि उद्योग व्यापार पर्यटन रोजगार // Major aspect of economic development

आर्थिक विकासका प्रमुख पक्षहरु कृषि उद्योग व्यापार पर्यटन वैदेशिक रोजगार मानव संसाधन कृषि  जमिनको प्रयोग एवं परिचानवाट अन्नवाली तथा नगदेवाली उत्पादन, पशुपंछि तथा मत्यपालन गर्ने क्रियाकलापको समष्टीगत रुप कृषि हो ।  कृषि प्रकृतिक उत्पादनसँग सम्बन्धीत छ । यो अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड हो । नेपालको परम्परागत आर्थिक विकासको आधार कृषि हो ।  राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा न्म्ए को गणना गर्दा कृषि क्षेत्रलाई प्राथमिक क्षेत्रको रुपमा गणना गरिएकोछ ।  कृषी क्षेत्रको न्म्ए मा योगदान योगदान २३.९% रहेको । नेपालमा कृषिको अवस्था  कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा कृषि क्षेत्र(कृषि, वन र मत्यपालन)को योगदान २३.९% रहेको र ६०.४ प्रतिशत जनसंख्या आवद्ध भएको कृषि क्षेत्रको आर्थिक समृद्धि हासिल गर्ने मूल आधार हो ।  पन्ध्रौं योजना (आ.व. २०७६÷७७–२०८०÷८१) मा कृषि उत्पाकत्व ३.१ मेट्रिक टन प्रति हेक्टरवाट ४ मेट्रिकटन प्रतिहेक्टर पुर्याउने लक्ष लिएको ।  विगत २ दशकको अवधिका कृषि क्षेत्रको उत्पादन औषत ३.२ प्रतिशतले बृद्धि भएको पाईनछ ।  आर्थिक वृद्धिमा कृषि क्षेत्रको योगदान ३२.७ प्रतिशत रहेको छ ।  सन् २०३५ सम्ममा मुलुकलाई खाद्यान्नमा आत्मनिर्भर बनाउने लक्ष लिई वि.स. २०७४ देखि २० वर्षे कृषि विकास रणनीति कार्यान्यनमा ल्याएको छ ।  सँगै पुरक योजनको रुपमा प्रधानमन्त्री कृषि आधुननिकरण परियोजना कार्यान्यनमा ल्याइएको ।  परियोजना अन्तर्गत साना व्यवसायिक कृषि उत्पादन केन्द्र (पकेट), व्यवसायिक कृषि उत्पादन केन्द्र(ब्लक), व्यवसायिक कृषि उत्पादन तथा प्रशोधन केन्द्र (जोन) र बृहत्तर व्यवसायिक कृषि उत्पादन तथा औद्योगिक केन्द्र(सुपरजोन) सञ्चालनमा रहेका छन् ।  परियोजनाको अन्त्य सम्ममा देशै भरि १५००० वटा पकेट, १५०० वटा ब्लक, ३०० वटा जोन, २१ वटा सुपरजोनहरु स्थापना गरिनेछ ।  यस परियोजनाको कुल लागत रु. १ खर्व ३० अर्व ७४ करोड २० लाख रहेको छ ।  उद्योग  अर्थतन्त्रमा वस्तु, सेवा एवं वौद्धिक सम्पत्तिको उत्पादन, उपलब्धता र संरक्षणसँग सम्बन्धित आर्थिक कृयाकलापको समग्रता उद्योग हो । यो पुँजी, प्रविधी र जनशक्तिको परिचालनवाट कच्चा पदार्थलाई प्रसोधन गरि बस्तु तथा सेवा उत्पादन गर्ने क्षेत्र उद्योग हो ।  सीप र साधनको प्रयोग गरी सानो तथा ठूलो परिमाणमा वस्तुहरु उत्पादन गर्ने कार्यलाई उद्योगको रुपमा लिईन्छ ।  उद्योगहरु घरेलु, कुटिर, साना, मझौला तथा ठूला हुन्छन ।  देशलाई आत्म निर्भर र विकसित बनाउन उद्योगले सहयोग गर्दछ ।  मुलुकमा हला औद्योगिक व्यवसाय ऐन २०७६ र नियमावली २०७६ कार्यान्वयनमा रहेको छ ।  व्यापार  लाभका लागि कुनै वस्तु वा सेवा, मालसामान खरिद गरेर विक्रि गर्नेकाम व्यापार हो । वस्तु तथा सेवा खरिदविक्रि, साटफेर तथा ओसार पसार साँटफेर हस्तान्तरण गर्नु लाई व्यापारको रुपमा लिइन्छ ।  व्यापार आन्तरिक र वाह्य गरी दुई प्रकारले गरिन्छ ।  व्यापार सम्बन्धी विश्व छाना संगठन विश्व व्यापार संगठन ध्त्इ हो । यसको सदस्यता २३ अप्रिल २००४ मा लिएको हो ।  पर्यटन  मनोरञ्जन वा घुमफिर गर्ने लगायतका विविध उद्देश्यले देश विदेशमा गरिने भ्रमण पर्यटन हो । यो नेपालको अर्थतन्त्रको विकासको लागि उच्च सम्भावना वोकेको तुलनात्मक लाभजन्य क्षेत्र पर्यटन हो ।  यहाँका प्राकृत्तिक, साँस्कृतिक सम्पदा र विविधताका कारणले गर्दा यस क्षेत्रको तुलनात्मक लाभ रहेको छ ।  पर्यटन मुख्यतय ः आन्तरिक पर्यटन र वाह्य पर्यटन गरि दुई प्रकारको हुन्छ । पर्यटनका अन्य प्रकारमा मनोरञ्जन पर्यटन, पर्वतारोहण÷सहासिक यात्रा÷पदयात्रा पर्यटन, तिर्थयात्रा तथा धार्मिक पर्यटन, कृषि पर्यटन, पर्या पर्यटन (भ्अयतयगचष्कm), शिक्षा पर्यटन, ग्रामिण पर्यटन, व्यापरिक पर्यटन, साहासिक पर्यटन, शोध पर्यटन, सिनेमा पर्यटन लगायत पर्दछन् ।  वैदेशिक रोजगारी  विदेशमा गएर गरिने रोजगारी वैदेशिक रोजगारी हो ।  देशको सीमा पार गरी अन्य मुलुकहरुमा गरिने रोजगारी वैदेशिक रोजगारी हो । वैदेशिक रोजगारीवाट प्राप्त आय विप्रेषण (च्झष्तबलअभ) हो ।  विकासोन्मुख देशहरुवाट विकशिशत देशहरुतर्फ र गैर औद्योगिक देशहरुवाट औद्योगिक देशहरुतर्फ वैदेशिक रोजगारीको लागि श्रमशक्ति जाने गर्दछन् ।  नेपालको संविधानले वैदेशिक रोजगारीबाट आर्जन भएको पुँजी, सीप, प्रविधि र अनुभवलाई स्वदेशमा उत्पादनमुलक लगाउन प्रोत्साहन गर्ने नीति अंगिकार गरेको छ ।  चालु १५ औं योजना अनुसार श्रम आप्रवासनवाट मौद्रिक विप्रषणमात्र नभई सामाजिक पुँजीको रुपमा सीप, प्रविधि र अनुभवलाई पनि आर्थिक सामाजिक विकासमा उपभोग गर्नेगरी वैदेशीक रोजगार नीति र राष्ट्रिय रोजगार नीति कार्यान्वयनमा रहेका छन् ।  मानव संसाधन  ज्ञान, सीप र क्षमतायुक्त कुनै पनि देशको नागरिक नै त्यसदेशको जनशक्ति वा मानव संसाधन हो । जस्तोः निजामति कर्मचारी, शिक्षक , कर्मचारी आदि ।  पूँजी, प्रविधी, सूचना, बजार व्यवस्थापन जस्ता पक्षहरुको यथोचित उपयोग गरि लक्षित उदेश्य हासिल का लागि लक्षित उदेश्य हासिल गर्ने सक्रिय साधन नै मानव संसाधन हो ।  आफ्नो काम राम्रोसँग गर्ने क्षमता, दक्षता र सीप भएको, विवेकको प्रयोग गर्न सक्ने, जोखिम वहन गर्न सक्ने, चुनौतिको सामना गर्न सक्ने गतिशिल साधनको रुपमा मानव संसाधन रहन्छ ।  मानव संसाधन आर्थिक विकासको मेरुदण्डको रुपमा रहेको छ ।  पछिल्लो समय मानव संसाधनलाई मानव पुँजीको रुपमा समेत लिने गरिन्छ । जसले आर्थिक विकासको नेतृत्व एवं अग्रणी भूमिका निर्वाह गर्न सक्दछ ।