(ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រ) បាត់ដំបងសម័យលោកម្ចាស់ (BATTAMBANG During The Time of Lord Governor) скачать в хорошем качестве

(ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រ) បាត់ដំបងសម័យលោកម្ចាស់ (BATTAMBANG During The Time of Lord Governor)

ឯកសារខាងក្រោមនេះដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ «បាត់ដំបង អេសុងប៉ាសេ» បោះពុម្ពផ្សាយជាភាសាបារាំងនៅឆ្នាំ១៩៦៨ ដោយក្រសួងឃោសនាការខ្មែរ និងសៀវភៅឈ្មោះ «ឡាថៃឡង់» និពន្ធដោយលោក ភីសជេ បោះផ្សាយនៅក្រុងប៉ារីស។ រីឯឯកសារជាក់ស្តែងក្នុងស្រុក ដូចជាតំណាងនៃកុងស៊ុលបារាំងនៅបាត់ដំបង ជាឯកសារនិយាយដែលទទួលពីលោកតា ឥន្ទសុន្ទរ៍ នៅភូមិជ្វាធំ តាមដែលគាត់បានឃើញ និង បានដឹងនៅសម័យនោះ។ ចាប់តាំងពីការបែកបាក់បន្ទាយលង្វែកមក ប្រទេសខ្មែរបានថយឫទ្ធានុភាពយ៉ាងខ្លាំង។ យួន និងសៀមគំរាមកំហែងខ្មែរជានិច្ច។ នៅឆ្នាំ ១៧៩៤ ខេត្តបាត់ដំបងបានធ្លាក់ក្រោមការត្រួតត្រារបស់សៀម។ ព្រះបាទអង្គដួងព្រួយបារម្ភនឹងវាសនាប្រទេសខ្មែរ ក៏សុំជំនួយបារាំង។ នៅឆ្នាំ ១៨៥៩ បារាំងបានចូលមកតាំងនៅព្រៃនគរ ហើយក្រោយមកទៀត ក៏ពង្រីកដែនអាណានិគមកូសាំងស៊ីនលើទឹកដីកម្ពុជាក្រោមដែលជារបស់ខ្មែរ ដែលយួនកំពុងទន្ទ្រានយក។ នៅឆ្នាំ១៨៦៣ ព្រះបាទនរោត្តមបានដាក់ប្រទេសខ្មែរក្រោមអំណាចការពាររបស់បារាំង ដែលនាំឱ្យប្រទេសខ្មែរបានរួចផុតពីជម្រៀតជម្រែកសៀម និងយួន។ នៅឆ្នាំ១៨៦៧ ព្រះចៅសៀមសុខចិត្តទទួលស្គាល់អំណាចការពាររបស់បារាំងមកលើប្រទេសខ្មែរ តែសៀមនៅត្រួតត្រាខេត្តបាត់ដំបង សៀមរាប សេរីសោភ័ណ ម្លូព្រៃ និងទន្លេពៅដដែល។ នៅឆ្នាំ១៨៨៣ មានអនុសញ្ញាបារាំងខ្មែរមួយ ដាក់ប្រទេសខ្មែរក្រោមអាណានិគមបារាំង។ ចាប់ពីពេលនោះមក ខ្មែរបានធ្លាក់ខ្លួនជាខ្ញុំកញ្ជះបារាំងពិតប្រាកដ ហើយបារាំងត្រូវសម្រេចវាសនាខ្មែរជំនួសខ្មែរក្នុងឋានៈជាអាណាព្យាបាល។ បារាំងមានបំណងចូលមកកាន់កាប់ខេត្តបាត់ដំបង និងសៀមរាបដោយកម្លាំងកងទ័ព។ ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំ១៨៨៦ មានឧប្បត្តិហេតុជាច្រើនរវាងបារាំង និងសៀមនៅប្រទេសលាវ ហើយមានបំណងនឹងរំដោះតំបន់ត្រើយខាងឆ្វេងនៃទន្លេមេគង្គ ដែលក្នុងនោះមានខេត្តទន្លេពៅរបស់ខ្មែរ និងខេត្តចំប៉ាសាក់របស់លាវ។ អ្នកអង្គម្ចាស់ទេវវង្សខាងសៀមត្រូវទទួលបរាជ័យ។ បារាំងបានបញ្ជូននាវាចំបាំងចំនួន ២គ្រឿង ឱ្យវាយប្រយុទ្ធឡើងតាមទន្លេមេណាមចៅផ្រះយ៉ាទៅចតនៅមុខបាងកកនៅថ្ងៃ ៨ កក្កដា ឆ្នាំ១៨៩៣។ នៅថ្ងៃទី២០ ខែកក្កដា បារាំងបានផ្ញើឱសានវាទមួយបង្ខំសៀម។ ព្រះចៅសៀម ចុឡាឡុងកន ក៏យល់ព្រមតាមឱសានវាទរបស់បារាំងនៅថ្ងៃទី២៩ ខែ ឆ្នាំដដែល។ សៀមសុខចិត្តចុះសន្ធិសញ្ញាជាមួយបារាំងនៅថ្ងៃទី៣ តុលា ឆ្នាំ១៨៩៣ ដោយសុខចិត្តដកថយពីដែនដីទាំងអស់ដែលនៅត្រើយខាងឆ្វេងនៃទន្លេមេគង្គ។ បារាំងបញ្ជូនកងទ័ពឱ្យទៅកាន់កាប់ខេត្តសៀមឈ្មោះចន្ទបុរី និងត្រាត ដើម្បីបង្ខំឱ្យសៀមគោរពសន្ធិសញ្ញានេះ។ តែបារាំងមិនបានទាមទារឱ្យសៀមប្រគល់ខេត្តបាត់ដំបង និងសៀមរាបមកឱ្យខ្មែរវិញទេពេលនោះ។ តែមាត្រា៣ នៃសន្ធិសញ្ញានេះ បារាំងបង្ខំសៀមមិនឱ្យទ័ពនៅតំបន់ដែលមានទទឹង ២៤ គម ស្របតាមត្រើយខាងស្តាំនៃទន្លេមេគង្គ ព្រមទាំងបាត់ដំបង និង សៀមរាបទៀត។ ដូចនេះសៀមគ្មានអំណាចតាំងទ័ព ឫសង់បន្ទាយនៅខេត្តទាំង ២ នេះទេ គឺនៅពេលនោះហើយដែលរាជការសៀមផ្តើមពង្រឹងអំណាចប៉ូលិស ដើម្បីត្រួតត្រាតំបន់គ្មានកងទ័ពនៅតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គ។ ទំនាស់មួយបានកើតឡើងក្នុងការអនុវត្តមាត្រា៤ នៃសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំដែលចែងអំពីសិទ្ធិបារាំងក្នុងការពារជនជាតិខ្មែរ យួន លាវ ដែលរស់នៅដែនដីសៀម។ បារាំងត្រូវការពារជនជាតិទាំងនេះតាមផ្លូវច្បាប់ កុំឱ្យមានការជិះជាន់ពីអាជ្ញាធរសៀម។ មាត្រា៤នេះ ធ្វើឱ្យសៀមបាត់បង់អធិបតេយ្យផ្ទៃក្នុងយ៉ាងខ្លាំង។ សៀមបានរិះរកគ្រប់មធ្យោបាយដើម្បីបំផ្លាញមាត្រាទី៤នេះ ដោយប្រើគ្រប់វិធីបង្ខិតបង្ខំជនជាតិខ្មែរ ដែលរស់នៅក្រោមអំណាចគេឱ្យប្រកាសខ្លួនជាសៀម។ នៅឆ្នាំ១៨៩៦ បារាំងបានបញ្ជូនស្នងការម្នាក់ឱ្យមកតាំងនៅបាត់ដំបង ក្នុងបំណងការពារសិទ្ធិរស់នៅនៃជនជាតិ ខ្មែរ លាវ យួន។ នៅឆ្នាំ១៨៩៧ ព្រះចៅសៀម ចុឡាឡុងកន បានយាងទៅធ្វីទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសនានានៅទ្វីបអីរ៉ុប មានប្រទេសរុស្សី ប្រទេសអាឡីម៉ង់ ប្រទេសអង់គ្លេស ប្រទេសបារាំង។ នៅក្រុងប៉ារីស ព្រះចៅសៀម ចុឡាឡុងកន បានចូលទៅជួបប្រធានាធិបតីបារាំងឈ្មោះ ភេលិច ផូរ ស្នើសុំឱ្យលុបចោលមាត្រាទី៤ នៃសន្ធិសញ្ញានេះចេញ។ ប្រធានាធិបតីបារាំង ភេលិច ផូរ សុខចិត្តលុបមាត្រា ៤ នេះចោល បើសិនជាសៀមសុខចិត្តប្រគល់ខេត្តបាត់ដំបង សៀមរាប និង ចន្ទបុរីមកឱ្យបារាំង។ នៅឆ្នាំ១៩០២ បារាំងបានចុះសន្ធិសញ្ញាជាមួយសៀម លុបចោលសិទ្ធការពារជនជាតិខ្មែរ យួន លាវ ដែលមានចែងក្នុងមាត្រា ៤ នៃសិទ្ធិសញ្ញាឆ្នាំ ១៨៩៣ ដោយគ្រាន់តែយកខេត្តម្លូព្រៃ និង ទន្លេពៅ ដែលមានទំហំ ២ម៉ឺនkm²មកវិញ។ តែសន្ធិសញ្ញាថ្មីនេះត្រូវបានមតិបារាំងរិះគន់យ៉ាងខ្លាំង ហើយក៏ខានឱ្យសច្ចាប័នទៅវិញ។ នៅឆ្នាំ១៩០៤ បារាំងបានបង្ខំសៀមឱ្យចុះសន្ធិសញ្ញាប្រគល់ខេត្តម្លូព្រៃ និងទន្លេពៅមកឱ្យខ្មែរ។ សន្ធិសញ្ញានេះមានមាត្រាសម្ងាត់មួយទៀត ដែលសៀមត្រូវប្រគល់អំណាចប៉ូលិស ខេត្តបាត់ដំបង សៀមរាប និង សេរីសោភ័ណមកឱ្យបារាំង។ ចាប់ពីពេលនោះមក គេឃើញមានទាហានបារាំងចូលមកចាត់ចែងបង្ហាត់ទាហាននៅបាត់ដំបង។ ជាមួយគ្នានោះ បារាំងសុំឱ្យសៀម ប្រគល់សិទ្ធិឱ្យបារាំងស្ថាបនារួមគ្នាជាមួយសៀម នូវផ្លូវរថភ្លើងពីបាត់ដំបងទៅភ្នំពេញ។ តាមមាត្រា១ នៃសិទ្ធិសញ្ញានេះ សៀមត្រូវប្រគល់ខេត្ត បាត់ដំបង សៀមរាប សេរីសោភ័ណមកឱ្យបារាំង ហើយបារាំងក៏ប្រគល់ឱ្យសៀមវិញ នូវដែនដីដានសាយ និងក្រាតព្រមទាំងកោះនានានៅខាងត្បូងជ្រោយឡិមលិងរហូតដល់កោះគុត។ ការប្តូរដែនដីត្រូវធ្វើ ២០ថ្ងៃក្រោយ ដែលសន្ធិសញ្ញានេះត្រូវធ្វើសច្ចាប័ន។ អគ្គទេសសាភិបាលបារាំងនៅឥណ្ឌូចិន បានប្រគល់ខេត្តបាត់ដំបង សៀមរាប និង សេរីសោភ័ណថ្វាយព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ។ ខេត្តបាត់ដំបង ដែលធ្លាក់ក្រោមអំណាចសៀម ដោយសារតែអំពើលោភលន់របស់ចៅហ្វ៊ាបែនពីឆ្នាំ ១៧៩៥ នោះត្រូវបានវិលមកកាន់មាតុភូមិខ្មែរវិញ ក្នុងរាជព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ និងក្នុងរាជ្យព្រះចៅសៀមព្រះរាមាទី៤ ចុឡាឡុងកន។ ឆ្នាំ១៩០៧ ជាឆ្នាំប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ខេត្តបាត់ដំបង ដែលបានរួចខ្លួនពីអំណាចត្រួតត្រារបស់សៀម អស់មួយសតវត្សរ៍។ សៀវភៅ #បាត់ដំបងសម័យលោកម្ចាស់ និពន្ធដោយ តូច ឈួង (១៩៩៤) អានដោយ: EKH (មករា ២០២៥) 00:00:00 | អារម្ភកថា 00:04:20 | ចៅហ្វ៊ាបែន បុព្វហេតុដែលនាំឲ្យសៀមគ្រប់គ្រងខេត្តបាត់ដំបងអស់មួយសតវត្សរ៍ 00:23:13 | មួយសតវត្សរ៍ក្រោមអំណាចគ្រួសារ ចៅហ្វ៊ាបែន 00:38:57 | ចម្បាំងតាកែ នៅតំបន់ភ្នំក្រវាញ 00:59:28 | ទឹកដី និងប្រជាជន 01:47:28 | របបគ្រប់គ្រង 01:10:28 | ជីវភាពសេដ្ឋកិច្ច ទាញយកសៀវភៅអាន https://t.me/audiobookkh Thanks for watching!