ចម្បាំងខ្មែរ-ចាម្ប៍នៅក្រុងកៅឋារៈ / Khmer-Champa wars at Kuathara скачать в хорошем качестве

ចម្បាំងខ្មែរ-ចាម្ប៍នៅក្រុងកៅឋារៈ / Khmer-Champa wars at Kuathara

នាសម័យបុរាណកាល ប្រទេសចាម្ប៍ ក្រៅតែអំពីការធ្វើសង្គ្រាមទប់ទល់ជាមួយចិន ក៏មានតែសង្គ្រាមជាមួយខ្មែរជាប់ឥតដាច់។ សង្គ្រាមរវាងកងទ័ពខ្មែរ និងកងទ័ពចាម្ប៍ គឺពិតជាមានច្រើនលើកណាស់ ប៉ុន្តែខ្ញុំសូមលើកតែព្រឹត្តិការណ៍សង្គ្រាមនៅទីក្រុងកៅឋារៈប៉ុណ្ណោះ។ សូមជម្រាបថា កៅឋារៈ គឺជាឈ្មោះទីក្រុងបុរាណរបស់ប្រទេសចាម្ប៉ា ដែលបច្ចុប្បន្នស្ថិតនៅខេត្តញ៉ាត្រាង ឬញ៉ាចាង ភាគកណ្ដាលប្រទេសវៀតណាម។ នៅអតីតទីក្រុងកៅឋារៈនេះ គឺមានក្រុមប្រាសាទចាម្ប៍ជាច្រើន ដែលត្រូវបានស្ថាបនាឡើងដោយព្រះរាជាចាម្ប៍ជាច្រើនអង្គ ពិសេសគឺប្រាសាទ Po Nagar ឬដែលខ្មែរយើងអាចហៅថា ពោធិ៍នគរ។ នៅទីប្រាសាទពោធិ៍នគរនេះ គឺបានបន្សល់ទុកសិលាចារឹកចាម្ប៍មួយចំនួន ដែលបានបង្ហាញខ្លះៗពីព្រឹត្តិការណ៍សង្គ្រាមរវាងចាម្ប៍និងជ្វា រវាងចាម្ប៍និងខ្មែរ និងរវាងចាម្ប៍និងយួនផងដែរ។ បើបានឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្របុរាណចាម្ប៍ របស់សាស្ត្រាចារ្យជនជាតិឥណ្ឌា Ramesh Chandra Majumdar បានឱ្យដឹងថា នៅក្នុងសតវត្សទី៨ ទឹកដីចាម្ប៍ស្ទើរតែទាំងស្រុង គឺស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកជ្វា ចក្រភពស្រីវិជ័យ រួមទាំងទីក្រុងកៅឋារៈនេះផងដែរ។ ក្រោយមក នៅចុងសតវត្សទី៨ ប្រទេសចាម្ប៍ ឬចាម្បទេស ក៏ត្រូវបានស្រោចស្រង់ដោយព្រះបាទស្រីសត្យវម៌្មឡើងវិញ។ ព្រះរាជាចាម្ប៍ ស្រីសត្យវម៌្មអង្គនេះ ឡើងសោយរាជ្យនៅកៅឋារៈ ចាប់ពីឆ្នាំ៧៧៣-៧៨៥។ ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្របុរាណចាម្ប៍ បានបន្តទៀតថា នាដើមសតវត្សទី៩ ទីក្រុងកៅឋានៈនេះ ក៏ធ្លាប់កើតមានសង្គ្រាមរវាងកងទ័ពខ្មែរ និងកងទ័ពចាម្ប៉ាផងដែរ ពោលគឺក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទី២ នៃប្រទេសកម្ពុជា និងរជ្ជកាលព្រះបាទស្រីហរិវម៌្មទី១ នៃប្រទេសចាម្ប៉ា។ សិលាចារឹកប្រាសាទបាភួន ខេត្តសៀមរាប ក៏បានឱ្យដឹងដែរថា ព្រះរាជបុត្រារបស់ព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទី២មួយអង្គ គឺព្រះស្រីឥន្ទ្រាយុទ្ធ ក៏ធ្លាប់ទទួលជ័យជម្នះក្នុងសង្គ្រាមច្បាំងជាមួយកងទ័ពចាម្ប៍ផងដែរ ចំណែកសិលាចារឹកប្រាសាទពោធិ៍នគរ នៅក្រុងកៅឋារៈ ឬខេត្តញ៉ាត្រាងឯណោះ ក៏បានបញ្ជាក់ដែរថា កងទ័ពចាម្ប៍ដែលច្បាំងជាមួយកងទ័ពខ្មែរ នាពេលនោះ គឺដឹកនាំដោយសេនាបតីប៉ារៈ ដែលជាមេទ័ពចាម្ប៍ម្នាក់ប្រចាំនៅទីក្រុងកៅឋារៈនេះឯង។ មកដល់សម័យដែលកម្វុជទេសប្រតិស្ថានរាជធានីនៅលិង្គបុរៈ ឬតំបន់កោះកេរបច្ចុប្បន្ន ក៏ទំនងជាមានការឈ្លានពានពីសំណាក់កងទ័ពចាម្ប៍ទៀតដែរ។ រហូតដល់ពេលដែលព្រះរាជាខ្មែរ ផ្លាស់រាជធានីទៅយសោធរបុរៈវិញ កងទ័ពខ្មែរក៏បានលើកទៅច្បាំងសងសឹកកងទ័ពចាម្ប៍ដល់ទីក្រុងកៅឋារៈនេះម្ដងទៀត បានន័យថា នេះជាលើកទី២ហើយ ដែលកងទ័ពខ្មែរបានសម្ងែងអាវុធនៅលើទឹកដីកៅឋារៈរបស់ចាម្ប៉ា។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះ កើតឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះរាជាខ្មែរ២អង្គ នាសម័យអង្គរ ពោលគឺរជ្ជកាលព្រះបាទស្រីហស៌វម៌្មទី២ (៩៤១-៩៤៤) និងព្រះបាទស្រីរាជេន្ទ្រវម៌្មទី២ (៩៤៤-៩៦៨) ចំណែកឯខាងប្រទេសចាម្ប៉ាវិញនោះ គឺស្ថិតនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះរាជា១អង្គ ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវម៌្មទី៣ (៩១៨-៩៦០) ដែលកាលណោះ ប្រទេសចាម្ប៉ាប្រតិស្ថានរាជធានីធំរបស់ខ្លួននៅក្រុងឥន្ទ្របុរ ដែលស្ថិតនៅខេត្តក្វាងប៊ីញ ភាគកណ្ដាលប្រទេសវៀតណាមបច្ចុប្បន្ន ខាងត្បូងទីក្រុងដាណាំង។ ព្រឹត្តិការណ៍សង្គ្រាមនេះ ស្ដែងឱ្យដឹងតាមរយៈសិលាចារឹកប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង ខេត្តសៀមរាបផង និងសិលាចារឹកប្រាសាទពោធិ៍នគរ របស់ចាម្ប៍ផង។ នៅប្រទេសកម្ពុជា ព្រះបាទស្រីរាជេន្ទ្រវម៌្មទី២ បានឡើងសោយរាជ្យចាប់ពីឆ្នាំ៩៤៤-៩៦៨ ដោយទ្រង់មិនបានគង់នៅរាជធានីលិង្គបុរនោះឡើយ ពោលគឺទ្រង់បានផ្លាស់រាជធានីមកយសោធរបុរ ឬក្រុងអង្គរវិញ។ លុះដល់ឆ្នាំ៩៤៥-៩៤៦ ព្រះបាទស្រីរាជេន្ទ្រវម៌្មទី២ បានបញ្ជាឱ្យលើកកងទ័ពទៅវាយប្រទេសចាម្ប៍ នៅកៅឋារៈ និងបានយកព្រះបដិមាមាស ជារូបស្នងព្រះនាងភគវតី ពីប្រាសាទពោធិ៍នគរ មកប្រទេសកម្ពុជា។ យើងដឹងពីព្រឹត្តិការណ៍ដែលខ្មែរលើកទ័ពទៅច្បាំងដល់កៅឋារៈដូច្នេះ គឺតាមរយៈសិលាចារឹកប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង K.286។ ជ័យជម្នះក្នុងសង្គ្រាមជាមួយចាម្ប៍នេះ គឺបានពីការជួយគិតគូរជ្រោមជ្រែង និងភាពឈ្លាសវៃរបស់ទ្រង់ រាជកុលមហាមន្ត្រី ផងដែរ ដែលជាព្រះមហាឧបរាជរបស់ព្រះបាទស្រីរាជេន្ទ្រវម៌្មទី២។ បើតាមការផ្ទៀងផ្ទាត់របស់ខ្ញុំ ក៏បានរកឃើញថា សិលាចារឹកប្រាសាទពោធិ៍នគរ នៅខេត្តញ៉ាត្រាងឯណោះ ក៏បានឱ្យដឹងថា ការចូលវាយលុករបស់កងទ័ពខ្មែរ ទៅលើទីក្រុងកៅឋារៈនេះ គឺនៅឆ្នាំ៩៤៦ ពោលគឺ៣ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីព្រះបាទស្រីរាជេន្ទ្រវម៌្មទី២ ឡើងសោយរាជ្យសម្បត្តិ ហើយស្ថិតក្នុងរជ្ជកាលព្រះរាជាចាម្ប៍ ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវម៌្មទី៣ (៩១៨-៩៦០) ដែលជាក្សត្រកាន់ពុទ្ធសាសនាមហាយាន សោយរាជ្យនៅរាជធានីឥន្ទ្របុរៈ។ ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្របុរាណចាម្ប៍ បានបញ្ជាក់ថា ព្រះបដិមាមាសព្រះនាងភគវតី ដែលកងទ័ពខ្មែរនាំយកមក នាឆ្នាំ៩៤៦នោះ គឺត្រូវបានកសាងឡើងក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវម៌្មទី៣នេះឯង។ ប៉ុន្តែក្នុងពេលដែលព្រះរាជាកំពុងរៀនសូត្រគម្ពីរធម៌ និងទស្សនវិជ្ជាសាសនា ក៏កើតមានសង្គ្រាមវាយលុកពីសំណាក់កងទ័ពខ្មែរតែម្ដង។ ទោះបីកងទ័ពចាម្ប៍មិនអាចការពារព្រះបដិមាមាសបាន ប៉ុន្តែក៏បានរុញច្រានកងទ័ពខ្មែរឱ្យចេញពីកៅឋារៈវិញ។ ក្នុងឆ្នាំ៩៦៥ ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវម៌្មទី៣ បានបញ្ជាឱ្យគេកសាងរូបធ្វើពីថ្មថ្មី ដាក់តម្កល់នៅប្រាសាទពោធិ៍នគរជំនួសវិញ។ សូមជម្រាបថា ក្រៅពីក្រុងកៅឋារៈ កងទ័ពខ្មែរក៏តែងតែច្បាំងជាមួយចាម្ប៍នៅតាមទីក្រុងផ្សេងទៀតរបស់ប្រទេសចាម្ប៉ា ដូចជា ក្រុងបាណ្ឌុរង្គៈ ក្រុងវីរបុរៈ ក្រុងវិជ័យជាដើម ហើយកងទ័ពចាម្ប៍ក៏ធ្លាប់លុកលុយចូលវាយដល់ទីក្រុងរបស់ខ្មែរមិនតិចលើកនោះដែរ ពិសេសគឺក្រុងសម្ភុបុរៈ នៅខេត្តក្រចេះបច្ចុប្បន្ន៕ #history #king #angkor #angkorwat #cambodia #siemreap #phnompenh #queen #culture #civilization